Pèire, parla-nos de tas originas e de tas activitats professionalas :
Nasquèri a Castras en 1947, un jorn de prima, d’un paire collectaire de lach de vacas puèi inseminator e d’una maire obrièra d’usina textila puèi respondeira telefonica a l’ostal.
Faguèri los estudis segondaris al licèu Joan Jaurés puèi los superiors a l’universitat de Tolosa-Ranguelh (sciéncias de la natura) e a la de MontPelhièr (ecologia). Un còp acabats, partiguèri al Marròc ont ensenhèri en licèu a Settat e tanben collaborèri a l’Institut scientific de Rabat dins los domènis dels aucèls (anelatge de milierats d’aucèls) e dels mamifèrs..
Al tornar, ensenhèri al collègi de La Cauna las sciéncias (12 ans) e l’occitan (24 ans) e en mème temps, tornèri als estudis a l’universitat de Tolosa-Lo Miralh per obténer diplòmas de catalan, d’istòria, d’arab e… d’occitan !). Ara, vivi retirat a Vabre mas contunhi d’anelar los aucèls l’ivèrn a Lengadòc naut e a la passa (mai e octobre), en Camarga (ont trabalhi dempuèi mai de trenta ans a la resèrva nacionala bailejada per la Societat Nacionala de Proteccion de la Natura). Contunhi tanben d’analizar las pelòtas escopidas pels aucèls de rapina per l’estudi de la reparticion dels micromamifèrs influençada pels cambiaments ambientals, climatics o deguts a las activitats umanas.
(prima = printemps)
Parla-nos de ton accion a favor de la lenga d’òc e de çò que caldriá far per la valorizar melhor.
Ne balhi aquí un exemple, non ? Una lenga, la cal parlar e escriure, sequenon serà lèu mòrta. Ja al nivèl interncional, la lenga d’òc es considerada « en perilh ». Cossí podèm escafar o renegar una lenga rica (mai de 160.000 mots), logica, qu’a breçat lo país dempuèi mai de dètz sègles e qu’a marcat dempuèi los trobadors l’èime europenc ?
Per ieu, la lenga, que teni del papet, mai qu’un tresaur es un atot. E me’n soi pas privat : a de
collòquis scientifics internacionals (Barcelona, Andòrra, Albi, Tolosa…), comuniquèri en occitan pel bonaür dels auditors de lenga romanica (de Portugal a Romania), mas pas solament. E las actas publicadas son aquí per testimoniar de l’interés de la lenga « nòstra ». Per la posteritat, balhèri un nom a mos enfants : Magalí, Faní, Guilhèm, Estela. E totjorn ensagèri de far passar la lenga : a d’adultes, al Marròc e tanben al país (corses a la MJC de Braçac e al Fogal Rural de Vabre). Tanben a de joves (La Cauna, Braçac, Castras).
Dins de conferéncias propausadas per Pargue natural regional de Lengadòc naut, dins d’estagis (a Riu Montanhièr,per exemple), dins nombroses libres e autras publicacions, sus de panèls indicators (camins de passejada, mapas,..). Tot aquò dins lo respècte de las convencions graficas de l’occitan (normalizat). A l’ora ont mai d’un parla de valors, la meuna es d’acompanhar del melhor que pòdi, los qu’an causit en tota justícia, de véser lo mond autrament, amb mai de colors. Aital, pòrti ma pèira al clapàs de la pluralitat culturala.
Qué calriá far per valorizar mai ? Cal pas aver paur ni vergonha de parlar. Apuèi, cal que la lenga se veja : doncas, l’escriure corrèctament. Sabi que mai d’un locutor agèt pas l’astre de conéisser las règlas mas aquò s’apren. Sufís d’un pauc de volontat e benlèu d’ajuda dels poders publics ! Mas sièm sul bon camin per çò que concernís la grafia.
Enfin, se sièm convençuts de l’egalitat de las lengas del nòstre terraire, perqué pas reservar una plaça per la lenga d’òc dins tota publicacion (coma ba fa aicí presentament la Gazette des Monts de Lacaune) ? Sens desbrembar que « lo local sens muralhas mena a l’universal e que l’amor mena a la coneissença ».
Quals son per tu los atots generals de la nòstra region e de qué caldriá promòure ?
Tot çò que fa nòstra identitat : l’ambient natural montanhòl, las activitats economicas (salasons, torisme, elevatges, fusta e lenha, aigas, pèiras…) e… la cultura occitana ! E de tot aquò, ne podèm èsser fièrs ! Coma al dintre de nòstre còrs d’uman, pas de vida sens escambis e pas d’escambis sens diferéncias. Doncas, cultivèm las nòstras diferéncias per escambiar e aital viure uroses ! E sabi que cadun(a), fa çò que pòt dins son domeni, que siagan artesans, CRPR, Maselièrs, animators, ostalièrs… mas benlèu pensar mai a las relacions beneficas entre produccions e patrimòni de lenga e cultura occitanas.
(escambis = échanges)
Per tu, qual es lo punt mai atrasent de la nòstra montanha ?
Aquò’s complicat per ieu de far un classament e d’afavorizar l’unicitat. L’avenir estant als plurals e coma dis lo provèrbi « cada bròca fa fagòt », farai un mescladís dels atots : aital lo punt mai atrasent serà l’astre de viure als monts de la Cauna, bevent de bona aiga e manjant de bona carnsalada, sens tròp de potingas, per noirir lo còrs, e amb una punta d’accent, la lenga occitana als pòts per noirir l’esperit. E fa pas gaire, menèri un grop tarnés vistalhar la region e sos atots (istorics, produccions alimentàrias, sitis d’animacions toristicas), manjar al país (pus precisament al CantaMèrle per dire que la domonimia fa mòstra de la lenga d’òc) e los escambis se faguèron totes en occitan pel plaser.
Qual es per tu, l’interés de la Gazette e quines serián los punts de melhor desvolopar ?
La Gazette es una escòla ! De l’Educacion locala ! La presa en compte del nòstre ambient (environament) me pareis essenciala e talament benefica e… talament desbrembada.
Esç un biais de comolar las mancas de nòstra educacion que nos andicapan e nos desavantatja
per aténher l’equilibri d’un Òme savi, fièr de sas racinas e obèrt sul mond.
Qué calriá desvolopar ? Ajudar lo mond, nascuts aicí o endacòm mai, a venir « païsan », a tastar l’occitan, la lenga mai doça (disián Dante e mai Nostradamus), per dire de servar tot lo vocabulari dels davancièrs qu’an fach la bona fama de l’occitan, e devèm far passar a las generacions futuras sul camin de la tolerància. Paraula de païsan !
COMMENTARI DE BÒRIAS :
Mercé plan Pèire per aqueste élògi a la lenga nòstre, sabi çò que fas per ela, caldriá que los nautres dos senators de Tarn o comprenon, aqueles dos ignorants qu’an pas solament validat lo vòte del 10 de decembre de 2020 de la « proposicion de lei relativa a la proteccion patrimoniala de las lengas regionalas e de lor promocion » inicialament despausada pel deputat « Paul Morlac » alara que los deputats avián fach çò pus importent, nòstres dos senator an votat contre. Quand pensi qu’un d’eles es sortir d’un vilajòt de la Montanha Negra ont tota la familha parlava mai que mai aquesta polida lenga, me disi que la politica es quicòm de plan tòrç e qu’arriba tanben à tòrcer d’unes de sos senators qu’an pas compres çò que las lengas regionalas pòrtan al torisme de per lo terrador, lors accens, las tradicions e tot çò que far lor biais de viure. Baste los deputats de pas tornar enré e de salvar aqueste pichon tròç de lenga de ganhat.
Renegar la lenga de nòstre davancièrs, aquòs pas plan ! non.